Bugün gıda üreticileri, güvenli ve sağlıklı ürünleri, sorumlu bir şekilde yetiştirmek için bir mücadele içindedir. Yasal düzenlemeler bir yandan, tüketicilerden gelen istekler bir yandan, tüketiciler üzerinde büyük bir baskı yaratmaktadır. Bu baskılar karşısında gıda üreticileri, çiftçiler ve yetiştiriciler, üretimde kimyasal maddelerin kullanımlarını düşürmek, çalışanların, çiftlik hayvanlarının, deniz yaşamının, kısaca doğal yaşamın devamını güvence altına almak ve doğal kaynakların etkin ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak amacı ile, gıda üretiminin doğa üzerindeki etkisini azaltan üretim tekniklerini kullanmak zorunda kalmıştır.
EurepGAP (ya da GlobalGAP) bağımsız doğrulama sistemi, 1999 yılında Avrupalı büyük 17 perakendeci firmanın, müşterilerine sundukları tarımsal ürünlerin güvenilir olduğundan ve insan sağlığı için bir tehlike yaratmadığından emin olmak için biraraya gelerek uygulamaya koydukları bir sistemdir. 2000 yılında meyve sebze üretim ilkeleri standardı yayınlanmış, 2003 yılında bu standarda çiçek ve süs bitkileri ilave edilmiştir. 2004 yılında kahve ürünleri üretimi ve su ürünleri entegre çiftlik yönetimi standardı yayınlanmıştır. Sistemin EurepGAP ismi 2007 yılında GlobalGAP olarak değiştirilmiştir. Bu standardın beşinci versiyonu 2013 yılında çıkarılmıştır. Sistemin geliştirilmesine sürekli iyileştirme ilkesi gereğince devam edilmektedir.
EurepGAP adı şu şekilde oluşturulmuştur:
• EUREP: Euro Retailer Produce Working Group (Avrupa Perakendeci Üretici Çalışma Grubu)
• GAP: Good Agricultural Practice (İyi Tarım Uygulamaları)
EurepGAP, iyi tarımsal uygulamalara odaklanmış uluslararası tanınırlığı olan bir çiftçilik standartları dizisidir. Tüketiciler ve perakendeci firmalar için EurepGAP Belgesi, gıdanın kabul edilen güvenlik ve kalite standartlarını taşıdığını, çalışanların sağlık ve güvenlik refahını kolladığını ve gıdanın çevre problemleri göz önüne alınarak sürdürülebilir bir şekilde üretildiğini kanıtlamaktadır.
Bugün EurepGAP standardı, bütün dünyada geçerli olan küresel bir standart haline gelmiştir. Avrupa Birliği ülkelerinde faaliyet gösteren büyük perakendeci ve üretici firmaların yüzde 80’e yakını EurepGAP veya GlobalGAP sistemine kayıtlıdır.
EurepGAP standardı, hem bireysel çalışan çiftçilere hem de kooperatifler, ihracatçı firmalar ve paketleme firmaları gibi büyük üretici gruplarına uygulanabilir özelliktedir. Adı geçen bütün bu kuruluşlardan aynı zamanda, Kalite Yönetim standartlarına yönelik koşulları yerine getirmeleri ve üretici firmalar arasındaki bağlantıları yönetebilecek yeterlilikte bulunmaları beklenmektedir.
EurepGAP standardı, Avrupa Birliği tarafından da kabul edildikten sonra tarımsal ürünlerin Avrupa’ya girişinde bir ön koşul olarak aranmaya başlanmıştır. Bir anlamda çiftlik yönetim sistemi olarak ortaya çıkan bu standardın son versiyonlarında, ISO belgelendirme kriterleri ve denetçi ve sertifikasyon kurallarını da tespit etmiştir.
EurepGAP Standardı Üretici Firmalara Ne Kazandırıyor?
EurepGAP standardının sağladığı güvenceler olmadan, tarımsal üretim yapan firmaların pazarlara erişimi mümkün değildir. Belgelendirme kuruluşları, ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarından aldıkları yetkiye dayanarak gerekli denetim çalışmalarını yapmakta ve uygun buldukları takdirde EurepGAP Belgesi düzenlemektedir.
EurepGAP Belgesi’nin gıda üretici firmalarına sağladığı yararlar şu şekildedir:
- Perakendeci firmalara, ürün tüccarlarına, ithalatçı firmalara, kısaca müşterilere, ürünlerin iyi tarımsal uygulamaları kullanılarak üretildiği gösterilmiş olur
- Tüketicilerde güven duygusu yaratılır
- Rekabet gücü kazandırır
- Ulusal ve uluslararası pazarlara erişim imkanı sağlar
- İşletmenin etkinliğini ve verimliliğini arttır
- Sürekli iyileştirme faaliyetleri ile ilgili süreçler hayata geçirilmiş olur
- Perakendeci firmalar açısından, ikinci bir denetim ihtiyacı duyulmaz
Belgelendirme sürecinin adımları şunlardır:
- Belgelendirme çalışmasının kapsamı belirlenir
- İsteğe bağlı olarak, tarımsal uygulamaların mevcut durumunu değerlendirmek için bir ön denetim gerçekleştirilir
- EurepGAP sistem yapısının hayata geçirildiğini doğrulamak amacı ile, ilgili yasal düzenlemeler de dikkate alınarak ilk denetim çalışmaları yapılır
- EurepGAP standardının belgelendirmeye yönelik denetimleri gerçekleştirilir
- Herhangi bir olumsuzluk tespit edilmemişse EurepGAP Belgesi düzenlenerek işletmeye teslim edilir
- Sürekli iyileştirmeyi takip etmek için daha sonra belli dönemlerde ara kontroller yapılır
EurepGAP Belgesi almanın, yukarıda sayılan birçok avantajı vardır ancak uygulamada birkaç dezavantaj yaşandığı da olmuştur. Örneğin, standartları farklı ülkelerin mevzuatlarına uydurmakta zorluk çekilmiştir. Özellikle de çalışanların hijyeni ile ilgili konularda. Ayrıca bütün hususlar dokümanlarla yer aldığı için fazla bir karar özgürlüğü tanımamaktadır. Bir de sistem çok fazla kayıt tutulmasını gerektirmektedir.
EurepGAP Standardının Kapsamı ve Kriterleri Nelerdir?
EurepGAP standardının kapsamı, sürekli yapılan iyileştirme çalışmaları ile genişlemektedir. Bugün için bu standardın kapsamına giren ürünler şunlardır:
- Fide ve tohum benzer üretim materyalleri
- Meyve ve sebzeler
- Çiçek ve süs bitkileri
- Büyükbaş ve küçükbaş hayvan çiftlikleri, hububat, çay, yem ve benzeri entegre çiftlik güvenliği
- Alabalık, levrek yetiştirme çiftlikleri ve benzeri entegre su kültürleri güvenliği
- Yeşil (ham) kahve
Sadece Avrupa Birliği ülkeleri değil dünyada birçok ülke, iyi tarımsal uygulamaların bir kanıtı olarak EurepGAP Belgesi’ni gerekli görmekte ve bu standardın uygulanmasını zorunlu tutmaktadır.
EurepGAP Belgesi almak için bir belgelendirme kuruluşuna müracaat eden işletmelerin, standardın belirlediği uygunluk kriterlerine uymaları gerekmektedir. Standart için şu uygunluk seviyeleri belirlenmiştir:
- Majör uygunluk seviyesi: EurepGAP standardının mutlaka uyulması gereken seviyesidir.
- Minör uygunluk seviyesi: EurepGAP standardının belirlediği kriterlerin en az yüzde 95’ine uyulması gerek seviyedir.
- Tavsiye kararı seviyesi: Herhangi bir oran aranmaksızın, denetim koşulları dikkate alınarak denetim sırasında belirlenir.
EurepGAP standardının kritik zorunlu kriterleri şu şekildedir:
- İzlenebilirlik: Bütün ürünler, üretilmesinden işlenmesine kadar izlenebilir olmalıdır.
- Tohumluk: Genetiği değiştirilmiş organizmaların ekimi, yetiştiricilik ile ilgili bütün yasal düzenlemelere uygun şekilde yapılmalıdır.
- Bitki koruma ilaçlarının kullanım kayıtları: Kültür türü, uygulama tarihi, ilacın ticari adı ve uygulamayı yapanın kişinin adı dahil bütün bilgiler kaydedilmelidir.
EurepGAP standardının kritik olmayan zorunlu kriterleri ise şu şekildedir:
- Kayıtlar: Bütün üretim aşamaları ile ilgili yetiştirme koşulları, GAP talimatlarına uygun olmalı ve bunların ayrıntılı kayıtları tutulmalıdır.
- Gübreleme: Bütün gübreler kültür bitkisinin ihtiyacına uygun olarak kullanılmalıdır.
- Hasat ve hijyen: Çalışma alanşarında ve ve çevresinde, hasatta çalışan işçiler için temiz tuvalet ve yıkanma koşulları sağlanmış olmalıdır.
EurepGAP standardının bir de şu sayılan olabilir kriterleri bulunmaktadır:
- Toprak ve toprağı işlenmesi: Toprağın yapısını korumak veya iyileştirmek için mekanik toprak işleme yapılmalıdır.
- Gübreleme: Topraktaki bitki besin değerlerinin kaybını önlemek için münavebe veya toprak koruma önlemleri alınmalıdır.
- Çalışma alanı sağlık ve güvenliği: Herhangi bir tehlikeli duruma karşı çalışma alanında, kaza ve acil durum planları asılmalıdır.
EurepGAP Belgelendirme çalışmaları Nasıl Yapılıyor?
İşletmelerinde EurepGAP standardını uygulayan üretici firmalar doğal olarak bunun belgesini de almak zorundadırlar. Aksi halde kendilerini ve ürünlerini kanıtlamanın bir başka yolu yoktur.
Henüz işletmelerinde EurepGAP sistemi kurulu değilse ilk yapılacak iş bir danışmanlık hizmeti alarak veya kendi imkanları ile sistem kalite dokümantasyon çalışmalarının yapılması gerekir. İşletme denetime hazır hale geldikten sonra bir belgelendirme kuruluşuna müracaat edilerek belgelendirme çalışması talep edilebilir. Belgelendirme kuruluşu ile bir sözleşme imzalandıktan sonra çalışmalar başlar. Önce işletmenin denetlenmesi için bir çalışma programı hazırlanır. Arkasından işletmenin tesislerinde denetim çalışmaları başlatılır.
Herhangi bir eksiklik varsa işletmeye süre verilerek bunların tamamlanması istenir. Bir eksiklik tespit edilmemişse veya verilen süre içinde eksikler tamamlanmışsa, denetim tutanağı hazırlanır ve belgelendirme onayına sunulur. Onay işlemi tamamlandıktan sonra GlobalGAP veri tabanında onay ilan edilir.
Kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş., EurepGAP (GlobalGAP) ve belgelendirme çalışmaları ile ilgili tereddüt duyulan her konuda yardımcı olmaya hazırdır.