Bir elektrik tesisinin düzgün ve sürekli çalışmasını sağlamak için ölçümlerin düzenli ve doğru bir şekilde yapılması çok önemli bir konudur. Yapılacak ölçümlerden biri de çevrim empedansı yani loop empedans ölçümüdür. Elektrik tesisatı için gerekli olan uygunluk raporlarını alabilmek için çevrim empedansı ölçümünün yapılması gereklidir.
Çevrim empedansı koruyucu toprak (PE) ile elektrik hattı (L) arasında ölçülür. Bu ölçüme kaynak empedansı dendiği de olmaktadır. Eğer bir elektrik tesisatı aşırı akım koruma elemanları ile korunuyorsa, bu durumda loop empedansını ölçmek gerekmektedir. Akım koruma elemanları, bir kısa devre olduğunda ortaya çıkan hata akımları yüzünden kullanılmaktadır. Böyle bir durumda koruma elamanlarının istenilen zaman aralığında devreyi açması gerekmektedir. Bunu yapabilmesi için de faz ile PEN iletkeni arasındaki empedans değerinin standartlar içinde bulunması gerekmektedir. Tesise ait bütün metal kısımlar, koruma ve nötr iletkenleri ile birleştirilir ve şebekenin tamamında ortak bir iletken olarak çekilir. Bu iletken PEN iletkenidir.
Çevrim empedansı ölçümü yapmak için ölçme cihazı, faz hattından belli bir akımı alarak toprak hattı üzerinden toprağa iletir. Toprak üzerinden giden bu akım işletme topraklamasından cihaza yani faz iletkenine geri döner. Bu yönde üzerinden geçtiği bütün hatların direnç değerleri toplamına çevrim empedansı denmektedir.
Bu toplamın içinde yani empedans değerinin içinde şu değerler bulunmaktadır: koruma topraklaması, işletme topraklaması, trafo sekonder sargı dirençleri, faz iletkeni direnci ve koruma topraklaması iletkeni direnci. Bütün bu değerlerin toplamı çevrim empedansını vermektedir.
Ölçme işlemi bu şekilde yapılırsa ölçülen topraklama değeri doğru demektir. Çünkü koruma elemanları bu hat üzerinde ortaya çıkacak kısa devre akımına tepki verecektir. Örneğin bir makine gövdesinde faz hattında bir kısa devre olmuşsa, akımın izleyeceği yol bu sayılan beş maddedir.
Çevrim Empedansı Ölçümü Yaptırmanın Önemi
Topraklama tipi TN olan sistemlerde dolaylı dokunmaya karşı koruma için aşırı akım düzenleri kullanılıyorsa, seçilen iletken kesitlerinin, her açma zamanı için gerekli olan akıma uygun olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Dolaylı dokunmada koruma için, koruma iletkeni ile ana iletken arasındaki ve PEN iletkeni ile ana iletken arasındaki çevrim empedansı tespit edilmelidir. Ya da tesisat aşırı akım koruma elemanları ile korunuyorsa, hata döngü empedansı ölçülmelidir. Bir hata durumunda belli zaman aralığında devreyi açması için PEN ile faz arasındaki empedans değeri en küçük değerde olmalıdır. Bu değer ancak uygun ölçme cihazları ile yapılacak ölçümlemeler ile ortaya çıkar. Bu sırada şebeke gerilim salınımları olabileceği için, çok sayıda ölçüm yapılarak ortalamasını almak gerekir. Çevrim empedansı ölçüm işi, bir akım devresinin en uzak noktasında yapılmalıdır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2013 yılında çıkarılan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin, bakım, onarım ve periyodik kontroller ile ilgili hususlar başlıklı ekinde (Ek-III), çevrim empedansı ölçüm konusu, tesisatlar konusuna girmektedir. Buna göre iletkenlerin çevrim empedansı ölçümleri, mutlaka elektrik mühendisleri, elektrik teknikerleri veya yüksek teknikerler olması gerekmektedir. Aksi halde yapılacak ölçümlerin bir değeri olmaz.
Yapılacak kontroller sırasında dikkate alınması gereken yasal düzenlemeler de şu şekilde açıklanmıştır:
- 2001 tarihli Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
- 2000 tarihli Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
- 1984 tarihli Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
Birçok test ve muayene kuruluşu, çevrim empedansı yani loop empedans ölçümleri yapmaktadır. Kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş. de, çevrim empedansı ölçüm hizmetlerini yetkin bir yönetici ve çalışan kadrosu ve güçlü bir altyapı ile birlikte sunmaktadır.