Avrupa Birliği ile uyum çalışmalarının devam ettiği bugünlerde çeviri hizmetleri ve çeviri alanında yaşanan gelişmeler ülkemiz açısından önemli bir konudur. Çeviri çalışmaları, iş adamlarından sporculara, diplomatlardan dış ticaret temsilcilerine, ülkemiz çıkarlarını dışarıda temsil eden resmi veya özel kuruluş çalışanlarına kadar, kısaca kültürel ve sosyal alanda çaba gösteren herkesin ihtiyacıdır. Gittikçe küreselleşen dünyada sınırların neredeyse ortadan kalkması ile ülkeler arası ilişkiler daha fazla artmış ve bunu sonucu olarak da çevirmenlik mesleğinin önemi arttırmıştır.
Ülkemizde de teknoloji alanında yaşanan hızlı gelişmeler ve teknoloji transferi, ithalat ve dışa açılma konusunda yoğunluğun artması, kaliteli çeviriye duyulan ihtiyacı daha önemli hale getirmiştir. Özellikle yeni kavramlar ve terimlerin kullanılmasını gerektiren, sürekli gelişim içinde olan teknik, hukuk ve tıp gibi alanlarda çeviri ihtiyacı daha da önemli olmuştur. Bu çeviri ihtiyacı, resmi veya özel kuruluşların bünyelerinde çalıştırdıkları çevirmenler, serbest çevirmenler, çeviri firmaları ve çeviri büroları tarafından karşılanmaktadır.
Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, ilk olarak Boğaziçi Üniversitesi’nde açılan İngilizce Mütercim ve Tercümanlık Bölümü’nde, 1993 yılında başlamıştır. Ertesi yıl Ankara’da Hacettepe Üniversitesi, İngilizce Mütercim ve Tercümanlık Bölümü’ne, öğrenci almaya başlamıştır. Arkasından diğer üniversitelerde de benzer bölümler açılmaya başlanmıştır. Bugün yirminin üzerinde üniversitede, İngilizce, Almanca, Fransızca, Arapça, Çince ve Rusça dillerinde çeviri eğitimi verilmektedir.
Çeviri Hizmetlerinin Önemi
Çevirmenlerin temel görevi, çeviri yapılacak dilde yazılı metinleri, edebi eserleri, bilimsel makaleleri, siyasi, hukuki, ekonomik, teknik ve benzer türdeki eserleri, gazete ve dergileri, anlam bütünlüğünü ve ifade doğruluğunu bozmadan diğer bir dile çevirmektir. Çeviri hizmetleri karşılıklı yapılan konuşmaları veya tek taraflı konuşmaları anlam ve bütünlüğünü bozmandan aktarmak için de yapılmaktadır.
Bu açıdan çevirmenlerin, üst seviyede genel akademik ve sözel yeteneğe sahip olmaları, okuduğunu anlama gücüne ve belleğe sahip olmaları, yabancı diller ve kültürler ile ilgili olmaları ve istekli ve sabırlı olmaları gerekmektedir.
Çeviri hizmetlerinin sağlıklı yürütülmesini sağlamak amacıyla birçok yasal düzenleme içinde hükümler yer almaktadır. Örneğin ceza kanunu açısından gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık yapmak suçtur. Hukuk muhakemeleri kanunu açısından, bilirkişi veya tercümanın, kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunduğu anlaşılırsa, bu durum yargılamanın iade sebebi sayılmaktadır.
Ülkemizde Çeviri Büroları ve Sundukları Hizmetler
Çevirmenler genelde kendilerine ait bir özel büro açarak faaliyet gösteriler. Çeviri bürolarının verdiği hizmetler ise şu şekilde sayılabilir:
- Yazılı çeviri hizmetleri: ticari çeviri, akademik çeviri, hukuki çeviri, teknik çeviri, tıbbi çeviri, kontrol çevirisi, tasdikli çeviri, Noter yeminli çeviri gibi
- Sözlü çeviri hizmetleri: simültane (anında) çeviri, ardıl çeviri, karşılıklı çeviri gibi
- Multimedya çeviri hizmetleri
- İnternet sitesi çeviri hizmetleri
- Deşifre hizmetleri
Ülkemizdeki firmaların dış piyasalara daha fazla yönelmesi sonucunda çeviri bürolarının sayısı da hızla yükselmiştir. Kayıtlı büro sayısı bini geçmiştir. Kayıtsız bürolar da ilave edilirse bu sayı tahminen yedi bine yaklaşmaktadır. Sayının bu kadar artmasında özellikle Rusça ve Çince tercüman talebinin artması etkili olmuştur. Çevirmenlik sektörünün mali büyüklüğünün 200 milyon doları aştığı sanılmaktadır.
Bugün için çevirmenlik mesleğinde, özel sektörde çalışan çevirmenler için bir meslek odasının bulunmaması, mesleki standartların ve mesleğin yeterliliğini belirleyen yasal düzenlemelerin yapılmamış olması ve çevirmenlerin Noter’e bağımlı çalışmasının getirdiği zorluklar gibi birçok sıkıntılar bulunmaktadır.
Oysa Avrupa Birliği ülkelerine bakılırsa, örneğin İngiltere’de çevirmenlerin üniversite diplomasına sahip olması ve arkasından çeviri becerilerinin ölçüldüğü bir tercümanlık sınavını geçmiş olması gerekmektedir. Ancak enstitüden alınan diploma ile çevirmenlik mesleği yapılabilmektedir. Fransa’da herhangi bir çevirmenlik sınavı yok ancak bu alanda çalışma izni almış olmak gerekmektedir. Almanya’da her eyaletin çıkardığı yasal düzenlemelere uygun şekilde çevirmenlik mesleği yapılabilmektedir. Eyaletlerde genel olarak çevirmenlikle ilgili meslek odası kanunu uygulanmaktadır. Çevirmenler bir sınavdan geçtikten sona bu mesleği yapabilmektedir.
Ülkemizde de çevirmenlik mesleğinin gelişmesi açısından, bir çevirmenlik yasasının çıkarılması, çevirmenler odasının kurulması, mesleki standartların oluşturulması ve çevirmenlerin yetkinliğini ölçecek yeterlilik sınavlarının yapılması gerekmektedir.
ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi Ne Getirmektedir?
ISO 17100 standardı, Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından 2015 yılında yayınlanmıştır. Bundan önce yürürlükte olan EN 15038 Tercüme Hizmetleri Yönetim Sistemi standardının yerini almıştır.
ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi, kaliteli çeviri hizmetinin verilmesi için geçerli koşulları ve gerekli temel süreçlere, kaynaklara ve diğer konulara ilişkin gereklilikleri açıklamaktadır.
EN 15038 Belgesi’ne sahip olan çeviri büroları, sistemlerini gözden geçirmek ve ISO 17100 standardı doğrultusunda sistemlerinde yapmaları gereken değişiklikleri hayata geçirmek zorundadırlar. ISO 17100 standardı bir süreç standardıdır ve doğal olarak çeviri süreci ile ilgilidir. Çeviri çalışmalarının öncesinde ve sonrasında yapılan faaliyetler de bu standardın kapsamına girmektedir.
ISO 17100 standardında da, EN 15038 standardında olduğu gibi, çevirmenlerde bulunması gerekli bir takım yeterlilik kriterleri açıklanmakta ve bununla ilgili belgeler istenmektedir.
ISO 17100 standardında, kaliteye yönelik bir ölçümün yapılması ile ilgili bir öneri veya talep yoktur. Önemli olan çeviri sürecinde belirlenen aşamaların ve koşulların uygulanmasıdır. Çeviri süreci ne kadar iyi tanımlanırsa, çeviri bürosu o kadar kaliteli çeviriler yapabilir.
ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi, bilgisayarlı çeviri ve çeviri sonrası düzenleme yapılması konularını standart dışında tutmuştur. Ayrıca bu standart sözlü çeviri hizmetlerini kapsamamaktadır.
EN 15038 Tercüme Hizmetleri Yönetim Sistemi Hakkında
EN 15038 Tercüme Hizmetleri Yönetim Sistemi standardı, Avrupa Standartlar Komitesi tarafından 2006 yılında yayınlanmıştır. Türk Standartları Enstitüsü de bu standardı 2009 yılında onaylamıştır. Çeviri bürolarının, verdikleri hizmetlerin doğru, eksiksiz ve hatasız olduğuna müşterilerini inandırabilmek için böyle bir standarda ihtiyaçları bulunuyordu.
EN 15038 Tercüme Hizmetleri Yönetim Sistemi standardı, çeviri hizmeti veren bürolar için geliştirilen bir kalite standardı özelliğindedir. Bu standart sayesinde, çeviri büroları, müşterilerine daha kaliteli bir hizmet vermekte ve müşterileri ile daha uzun süreli bir işbirliği yaratmaktadır.
EN 15038 standartladı da sözlü yapılan çeviri hizmetlerini kapsam dışında tutmuştu.
EN 15038 Tercüme Hizmetleri Yönetim Sistemi Belgesi’ne sahip çeviri bürolarının verdikleri çeviri hizmetlerinde, müşteriler çevirinin hatasız olduğuna ve orijinal metindeki anlamı koruduğuna güvenmektedir.
ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi’nin Yararları Nedir?
Bir çeviri yaptırmak isteyen müşterilerin en büyük endişesi, yapılan çevirinin hatasız olup olmadığı, çeviri yapanların o dilde yeterince yetkin olup olmadığı ve çeviri bürolarının kaliteli hizmet verip vermediklerdir. ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi Belgesi’ne sahip çeviri büroları bu konuda müşterlerine tam bir güvence vermiş olmaktadır. Bu belge aynı zamanda uluslararası alanda da geçerlidir.
ISO 17100 standardının kurulması ve ISO 17100 Belgesi’ne sahip olmanın yararları şunlardır:
- Müşterilerde güven duygusu yaratmak
- Çeviri bürosunun hizmet kalitesi ve çalışan yetkinliği konusunda gereken koşullara sahip olduğunu kanıtlamak
- Piyasadaki rakiplere karşı itibar ve rekabet gücü kazanmak
- Çeviri bürosunun gelişmesini ve tanınırlığının artmasını sağlamak
- İş süreçlerinin belirlenmesi, iş akışlarının hazırlanması, çalışanların yetkinlik ve performans değerlendirmelerinin yapılması ile hizmet kalitesini yükseltmek
Bu arada Avrupa Birliği’nde açılan ihalelerde, firmalardan ISO 17100 Belgesi talep edilmektedir.
Kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş., ISO 17100 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi ve ISO 17100 Belgesi ile ilgili tereddüt duyulan her konuda yardımcı olmaya hazırdır.