Nüfusun artması ve buna bağlı olarak karayollarındaki trafik yoğunluğu, doğal olarak yol ve trafik güvenliği problemlerini çıkarmış ve bu problemlerin çözümü konusu ulaşım yetkilileri için öncelikli bir politika haline gelmiştir. Trafik kazaları bir yandan ölüm ve yararlanmalar ile insan sağlığını tehdit ederken, bir yandan da ülke ekonomisine zarar vermekte ve sosyal sorunlara yol açmaktadır. Resmi ve özel kuruluşlar, karayollarının trafik güvenliğinin iyileştirilmesi yönünde yasal düzenlemeler ve farklı uygulamalar geliştirmektedir. Yine de kazaların azaltılmasına yönelik farklı ve iyi uygulamalar, her zaman en uygun ve en ekonomik çözümleri vermemektedir. İlgili kuruluşlar açısından yol ve trafik güvenliğini en üst seviyeye çıkarma çalışmalarında, ekonomik değerlendirmeler her zaman yol gösterici olmaktadır. Bu yönde ülkemizde trafik kazalarının yoğunlaştığı bölgelerde alınacak iyileştirme tedbirlerinin tespit edilmesi için değerlendirmeler yapabilen ağ tabanlı En İyi Uygulama Karayolu Güvenliği Bilgisi Uzman Sistemi ve bilgisayar tabanlı bir yazılım olan Karayolu Güvenliği Karar Destek Sistemi gibi uygulama örnekleri bulunmaktadır.
Bugün ne yazık ki dünyada trafik kazaları sonucunda her yıl bir milyonun üzerinde insan yaşamını kaybetmektedir. Bu sayının yaklaşık yüzde yetmişlik bir kısmı gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmektedir. İstatistik sonuçlarına göre ölümlerin yüzde altmış beşini yayalar meydana getirmektedir. Bu ölümlerin yüzde otuz beşini ise çocuklar oluşturmaktadır. Ve her yıl on milyondan fazla insan trafik kazaları sonucunda yaralanmakta ve sakat kalmaktadır.
Eğer bugünden yeterli önlemler alınmayacak olursa, gelecek on içinde gelişmekte olan ülkelerde trafik kazaları sonucunda yaklaşık altı milyon insanın ölmesi ve altmış milyondan fazla insanın yaralanması tahmin edilmektedir. Bu sayılar hiç de küçümsenecek boyutta değildir.
Ülkemizde de her yıl trafik kazaları sonucunda dokuz binden fazla insan ölmekte ve iki yüz binden fazla insan yaralanmaktadır. Basit bir anlatımla trafik kazaları yüzünden her gün yirmi beş insan ölmekte ve beş yüzün üzerinde insan yaralanmaktadır.
Her ülkenin trafik güvenliğini konusunu bir ülke politikası olarak ele alması ve stratejik bir yaklaşımla gerekli önlemleri alması gerekmektedir. Yukarıda sözü geçen iki yazılım benzeri uygulamalar ile mutlaka yol güvenliğinin sağlanması ve gerekli mühendislik uygulamaları yardımıyla kazaların sayısında ve şiddetinde düşme sağlanması mümkündür. Yine de Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından geliştirilen ISO 39001 standardının sağlayacağı yararlar göz ardı edilmemelidir.
ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi Nasıl Oluşturuldu?
Taşımacılık sektörünü bugün ciddi bir şekilde etkileyen yol ve trafik güvenliği problemi, genel olarak sürücü becerilerindeki eksikliklerden veya davranış şekillerinden ya da algılama hatalarından kaynaklanan sorunlar yüzünden ortaya çıkmaktadır. Sürücü performansını değerlendirmeye yönelik teknik beceri eksiklikleri, haksız şekilde ehliyet alınması ve bu yöndeki sahtekarlıkların önlenememesi, sürücü risk denetim eksikliği, sağlıklı güvenlik denetiminin yapılamıyor olması konularında bilgi eksiklikleri de yol ve trafik güvenliğini olumsuz etkileyen faktörlerdir.
Bugün farklı ulaşım modelleri içinde sistemsiz bir yapı bulunmaktadır ve bu sistemsizlik hergün daha çok büyümektedir. Örneğin trafik güvenliği testleri yapılmamaktadır ve bu yönde herhangi bir yasal düzenleme de bulunmamaktadır. Bu yüzden genel olarak yol ve trafik güvenliği konusu, günlük kararlar ve önlemler ile geçiştirilmekte ve sorun olmaya devam etmektedir.
Bu yöndeki eksikliklerin ve risklerin farkında olan İngiliz Standartları Enstitüsü (British Standards Institution, BSI) tarafından ilk standartlar oluşturulmaya başlanmış, daha sonra Uluslararası Standartlar Organizasyonu, 2012 yılında ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi standartlarını hazırlamış ve yayınlamıştır. Bu standart ile birlikte, yol ve trafik güvenliğini sağlama konusunda sorumlu olan ve karar verici görevler yapan kuruluşlar için yararlı bir uygulama ortaya çıkmıştır.
ISO 39001 standardı, yol ve trafik güvenliğinin sağlıklı yönetilmesi için gerekli minimum koşulları belirlemektedir. ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi’nin kurulması ile birlikte ilgili kuruluşlar, toplumsal sorumluluklarını yerine getirmiş olacaklar ve kurumsal güvenlik hedeflerine ulaşmış olacaklardır.
Yol ve trafik güvenliğini geliştirmek ve iyileştirmek konusunda sorumlulukları bulunan bütün kuruluşlar, bünyelerinde ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi’ni kurabilir. Karayollarının sürücüler açısından daha güvenli ve sorunsuz olmasının tek yolu ISO 39001 standardını uygulamaktan geçmektedir.
ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi Belgesi Nedir?
Karayollarının güvenli olmasını sağlamak, trafik kazalarının önüne geçmek ve bu kazalarda karşılaşılan can ve mal kayıplarını en az seviyeye indirmek için, bu işten sorumlu olan özel ve kamu kuruluşlarının, ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi’ni kurmaları, uygulamaları ve gerekli zamanlarda düzeltici ve önleyici çalışmalar yapmaları gerekmektedir. Bunlar gerçekleştirildiği takdirde söz konusu kuruluşlar, akredite olmuş bir belgelendirme kuruluşuna müracaat ederek ISO 39001 Belgesi talep edebilirler. Bu sistemin kurulması ve uygulanmasının en büyük yararı, karayollarında meydana gelen trafik kazalarının önüne geçmektir. Maaledef bu kazaların önemli bir kısmı kurallara uymamaktan meydana gelmektedir. Bir kısım trafik kazaları ise araçtaki mekanik arızalardan kaynaklanmaktadır. Ama her iki durumda da araç sürücüsünün ve aracın sahibi kişi ve kuruluşların sorumluluk duygusu ile hareket etmeleri ve ilgili standardın koşullarına uymaları gerekmektedir. Olası kazaların ancak bu şekilde önüne geçilebilir.
Ancak diğer yönetim sistemlerinde olduğu gibi, önemli olan sadece bu sistemi kurmak ve belgesini almak değildir. ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi’ni kurmakla iş bitmiyor. Bu sistemin sürekli gözlenmesi ve iyileştirilmesi gerekmektedir.
ISO 39001 Standardının İlkeleri Nelerdir?
ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi kurulurken, mutlaka istatistiki verilerden yararlanmak gerekiyor. O kuruluşun karayollarına çıkan araç türleri nelerdir, bunlar ne sıklıkla kullanılmaktadır, bu araçlar için hangi hizmetler alınmaktadır, meydana gelen kazalarda ölüm ve yaralanma sayıları ne kadardır, araçlar için güvenli bir planlama ve uygulama süreci bulunmakta mıdır? Öncelikle bu verilenin analiz edilmesi gerekmektedir.
ISO 39001 standardının uygulanmasının temel prensipleri şunlardır:
- Araç trafiğe çıkmadan önce, aracın cinsine, takip edeceği yoldaki trafik yoğunluğuna ve hava koşullarına bağlı olarak güvenli hız limitleri belirlenmelidir
- Aracın kullanacağı güzergah ve kavşaklar için kurallar belirlenmelidir
- Aracın güzergahı, aracın cinsine ve taşıdığı yüke uygun olarak belirlenmelidir
- Aracın özelliklerine göre sürücülerin kullanması gereken donanımlar tespit edilmelidir
- Sürüş güvenliği açısından sürücülerin uyuşturucu, alkol ya da keyif verici maddeler kullanmaması ve yorgun olmaması sağlanmalıdır
- Yola çıkma ihtiyacının olup olmaması, trafiğe çıkmak için uygun araç seçilmesi, doğru sürücünün kullanılması, doğru güzergahın tespit edilmesi, sürücünün yaptığı yolculuk sıklığı gibi bir çok faktör dikkate alınarak güvenli bir yolculuk planlaması yapılmalıdır
- Sürücü dışında araçta bulunacak diğer yolcuların da trafik kazalarına karşı güvenlikleri sağlanmalıdır
- Bir kaza sırasında hızlı hareket etme ve ilk yardım konularında sürücüler gerekli eğitimleri almış olmalıdır
Kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş., ISO 39001 Yol ve Trafik Güvenliği Yönetim Sistemi belgelendirme çalışmalarını, ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarından aldığı yetkiye dayanarak gerçekleştirmektedir.