Yüksek ve çok katlı binaların su gereksinimlerini karşılamak için şehir su şebekesinin basıncı yetersiz kaldığından, hidroforlar kullanılmaktadır. Hidroforlar, otomatik olarak çalışan ve basıncı düşük olan suyu, hava ile sıkıştırarak istenilen yüksekliğe çıkartan pompalama sistemleridir. Havayı sıkıştırma işlemini, pompa, tank ve bunların üzerine bulunan yardımcı elemanlar sağlar.
Hidrofor tankları, çalışma basıncına göre standartlara uygun kalınlıkta çelik saç kullanılarak yapılır. Tankın görevi, su ve havayı bir arada tutmak ve suya istenilen basınç seviyesini vermektir. Hava tankının içine su basıldığı zaman suyun hacmi ile orantılı olarak hava basıncı da yükselir. Bu durumda sıkışan hava suyun yüzeyine basınç yapar. Bu sayede suyun daha yükseklere taşınması sağlanır.
Hava tankının üzerinde bulunan hidrofor yardımcı ekipmanları, vana, çek valf, güvenlik vanası, havayı temin eden hava enjektörü, hava subabı veya bir kompresör, basınç şalteri, manometre gibi cihazlardır.
Çok çeşitli hidrforlar bulunmaktadır. Bir kısım hidroforlar havayı kendileri temin eder. Bir kısım hidroforlar ise bunun için hava kompresörü kullanır. Bazı hidrofor tanklarında hava ve su bölgesini ayrımak için membran kullanılır. Membran genel olarak basınca dayanıklı lastiktir. Mebranlı hidroforlar ucuz oluşu ve az yer tutuması ile avantajlıdır ancak basınç şalteri ve pompa çok sık devreye girip çıktığı için arızalanma ihtimalleri yüksektir.
Genleşme tankı, kazan, merkezi sistemler ve kombilerde bulunmaktadır. Isınan sıcak su hacmi yükselince bu durumda fazla su oluşmaya başlar. Bu fazla su bir yerde kontrol altına alınmazsa, sıcak su sistemi üzerinde bulunan boru, radyatör ve diğer mekanik parçalar üzerinde yüksek basınç meydana gelir. Bu ise en zayıf noktadan suyun kaçmasına neden olur. Genleşme tankı, ısınan fazla suyu tutan ve sistemki su basıncının artmasını önleyen depodur. Özellikle kombi bakımları sırasında en fazla dikkat edilmesi gereken parça genleşme tankıdır.
Hidroforların ve genleşme tanklarının güvenli çalışmaları için, kurulum ve işletim faaliyetlerinin kurallara uygun yapılması ve düzenli kontrol ve muayenelerinin zamanında yaptırılması gerekmektedir.
Hidrofor ve Genleşme Tankının Kontrol ve Muayene Esasları
2013 yılında yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği esaslarına göre, hidroforların ve genleşme tanklarının, ilgili standartlarda başka bir süre öngörülmemişse her yıl en az bir defa kontrol ve muayene ettirilmesi gerekmektedir.
Mutlaka makine mühendisleri, makine teknikerleri veya yüksek teknikerler tarafından yapılması gereken bu kontrol çalışmalarında, söz konusu yönetmeliğe göre şu standartlar dikkate alınmak zorundadır:
- TS 1203 EN 286-1 Tanklar - Basit - Alev almayan - Basınçlı - Hava veya azot depolamak için tasarımlanmış - Bölüm 1: Genel amaçlar için basınçlı tanklar
- TS EN 1012-1 Kompresörler ve vakum pompaları - Güvenlik kuralları - Bölüm 1: Hava kompresörleri
- TS EN 13445-5 Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen - Bölüm 5: Muayene ve deney
Hidrofolar ve genleşme tankları basınç altında çalışan araçlardır ve basınç uygulanan noktalar insanların can ve mal güvenliği açısından her zaman tehlike yaratmaktadır. Zamanında ve doğru yöntemler kullanılarak bunların düzenli kontrollerinin yapılmamış olması, beklenmedik zamanlarda patlama riskini de beraberinde taşır.
Birçok test ve muayene kuruluşu gibi kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş. de basınçlı kapların düzenli kontrol ve muayeneleri kapsamında hidrofolar ve genleşme tanklarının kontrol ve muayene işlemlerini gerçekleştirmekte ve uygun bulunması halinde rapor düzenlemektedir. Kuruluşumuz, bu alanda yetkin bir yönetici ve çalışan kadrosuna ve güçlü bir altyapıya sahiptir.