Genel olarak buhar üretmek için kullanılan, kömür, fosil yakıtları, motorin, doğalgaz veya atık yağların yakılmasıyla elde edilen ısıyı içindeki suyu ısıtmak için kullanan kazanlara buhar kazanı denmektedir. Bu yüzden ağırlıklı olarak ısıtma ve enerji üretmek için kullanılırlar. Kısaca buhar kazanları, istenilen sıcaklık ve miktarda buhar elde etmek için kullanılan cihazlardır. Sanayide buharın tercih edilmesi, çok iyi bir ısı taşıyıcısı olması, ısı transferi özelliklerinin yüksek olması ve ısı iletimi çok kolay olduğu için herhangi bir pompalama sistemine gerek duyulmamasıdır.
Buhar kazanları, işletmelerde az miktar su ile yüksek kalitede buhar üretmek için kullanılırlar. Su hacimleri küçük olduğu için çabuk çalışmakta, anlık buhar ihtiyaçlarına hızlı cevap vermekte ve gereksiz yere enerji harcanmasını önlenmiş olmaktadır.
Çok çeşitli buhar kazanları bulunmaktadır. Bir kısmı alev boruludur. Bu sistemde yakıtın yanmasıyla oluşan kızgın gazlar, su tankının içinden borularla geçer. Bir kısmı su borulu kazanlardır. Yüksek sıcaklık ve basınçta fazla buhar üretimi olduğu için sanayi tesislerinde bu sistem daha çok kullanılır. Bu sistemde alev ve dumanlar, içinde su bulunan boruların etrafından geçer. Bir kısım buhar kazanlarında ise zorlamalı su sirkülasyonu sağlanır. Su borulu kazanlarda, suyun normalden daha hızlı dolaşması isteniyorsa, bir pompa yardımı ile kazana su pompalanır. Ancak hangi çeşit olursa olsun genelde buhar kazanları çelikten üretilmektedir.
Buhar kazanlarının en çok kullanıldığı alanlar şunlardır: inşaaat malzemeleri sektörü, kalorifer tesisatları gibi buharlı ısıtma sistemleri, termik santrallerde elektrik üretimi (buhar türbinleri), petrokimya sektörü, sterilizasyon amacı ile ilaç ve gıda sektörü, petrol rafinerileri, kimyasal süreçler, kağıt sektörü ve daha bir çok alanda.
Buhar kazanlarının güvenli çalışmaları için, kurulum ve işletim faaliyetlerinin kurallara uygun yapılması ve düzenli kontrol ve muayenelerinin zamanında yaptırılması gerekmektedir.
Buhar Kazanlarının Kontrol ve Muayene Esasları
İlk üretilen buhar kazanlarında basınç miktarı atmosfer basıncının 1.7 katını geçmemektedir. Yirminci yüzyıl ile birlikte buhar kazanlarında 20 atmosfere kadar çıkılmıştır. Bugün ise en yaygın kullanılan buhar kazanlarının basıncı 40 ile 50 atmosfer arasında değişmektedir. Sanayide kullanılanlarda ise 100 atmosferin üzerinde olabilmektedir. Patlaması durumunda insanların can ve mal güvenliği açısından ciddi riskler yaratan buhar kazanları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde basınçlı kap ve tesisatlar başlıklı maddesinde ele alınmıştır. Bu çerçevede buhar kazanları şu yasal düzenlemelerin kapsamına girmektedir:
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
- Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
- Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği
Ayrıca buhar kazanları için dikkate alınması gereken standartlar şunlardır:
- TS 2025 Buhar kazanları işletme - Muayene ve bakım genel kuralları
- TS EN 13445-5 Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen - Bölüm 5: Muayene ve deney
Bu standartlar ve yasal düzenlemelere göre buhar kazanları için, prensip olarak hidrostatik test yapılması gerekmektedir. Bu testler, ilgili standartlarda aksi bir koşul bulunmuyorsa, işletme basıncının 1,5 katı ile yapılmalıdır. Ayrıca testlerin her yıl en az bir kere yapılması gerekmektedir.
Birçok test ve muayene kuruluşu gibi kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş. de basınçlı kapların düzenli kontrol ve muayeneleri kapsamında buhar kazanlarının kontrol ve muayene işlemlerini gerçekleştirmektedir. Kuruluşumuz kadrosunda, bu testleri gerçekleştirecek makine mühendisleri, makine teknikerleri veya yüksek teknikerler bulunmaktadır. Söz konusu yönetmelik, testlerin mutlaka bu kişiler tarafından yapılmasını şart koşmaktadır. Kuruluşumuz, bu alanda yetkin bir yönetici ve çalışan kadrosuna ve güçlü bir altyapıya sahiptir.