İnsan yaşamında kaynak, farkında olunmasa bile çok fazla yer tutmaktadır. Kaynak, tencerelerde, köprülerde, raylı taşıtlarda, otomobillerde, tıbbi cihazlarda, bilgisayarlarda, çelik çatılarda ve daha akla gelmeyen birçok üründe veya yapıda sürekli kullanılan bir imalat yöntemidir. Kaynak, imalat sektörlerinde malzemeleri birleştirmek için kullanılan kritik bir yöntemdir. Boru hatları, kazanlar, basınçlı ekipmanlar ve çelik yapılar gibi bir çok yapıda kaynaklı birleştirme yöntemi kullanılmaktadır. Bu tür yapıların güvenilir ve kaliteli olmaları, doğrudan kaynaklı birleştirmelerin kalite seviyesine bağlıdır.
Kaynak işlemlerinde en büyük problem, içinde zor tespit edilebilen hataların olmasıdır. Bu hataların bir kısmı tahribatsız muayene yöntemleri ile, kaliteyi oluşturan özelliklerinin büyük bir kısmı ise ancak tahribatlı muayene yöntemleri ile ölçülerek tespit edilebilir. Oysa imalatı tamamlanmış ürün ve yapılarda tahribatlı muayene yöntemini uygulamak mümkün değildir. Tahribatsız muayene yöntemlerinde ise, yapılan kaynağın beklenen dayanıklılık ve kalite koşullarını sağladığını anlamak tam olarak mümkün olmayabilir. Bu nedenle kalitenin tasarım ve imalat aşamalarında sağlanması ve süreçlerin tümünün etkin bir kalite sistemi tarafından denetlenmesi gerekir. Bu şekilde kaynak işlemlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi ve bütün süreçlerde uygun kontrollerin sağlanması ile hem kalite yükseltilmiş olacak hem de maliyet tasarrufu sağlanmış olacaktır.
Kaynaklı imalat yapılan sektörlerde verimlilik, kalite ve kaynaklı yapıların güvenilirliği, ancak doğru süreçlerin ve kaynak yöntemlerinin uygulanması ile elde edilir. Güvenilirlik ve kalite elde etmek için, kaynaklı imalatın bütün aşamaları etkin bir şekilde kontrol edilmelidir.
Kaynaklı İmalatta Belgelendirme Sistemleri
Kaynaklı imalat faaliyetlerinde kullanılan belgelendirme sistemleri, kalitenin sağlanmasında ve müşterilerin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. ISO 9000 serisi kalite yönetim standartları, sektör farkı gözetmeden her işletmeye uygulanabilecek yapıdadır. Ancak kaynaklı imalat, bitmiş imalatın kalitesinin sonradan yapılacak testler ile kanıtlanamadığı özel bir süreçtir. Teknik bilgi ve deneyim grektiren özel kontrol süreçlerine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle ISO 9000 standartları, imalatın doğru şekilde yapıldığını kontrol etmekte tek başına yetersiz kalmaktadır. Çünkü kaynağın kalitesinin sağlanması için, imalat öncesinde, imalat sırasında ve imalat sonrasında sürekli denetlemek ve kontrol altında tutmak gerekmektedir.
Bu bakımdan kaynaklı ürünlerin ve yapıların kaliteli olmasını sağlamak için bu alanda birçok standart geliştirilmiştir. Bu geliştirilen standartlar esas olarak kaynak yöntemi ve bağlantının özelliklerine odaklanmıştır. Kaynaklı imalat sektöründe kullanılan belgelendirme sistemleri, kalitenin güvence altına alınması ve müşterilerin korunması konusunda önemli rol oynamaktadır.
Metalik malzemelerin ark kaynağında kalite koşullarını tanımlayan ilk standart, 1994 yılında Avrupa Standardizasyon Komitesi (The European Committee for Standardization, CEN) tarafından yayınlanan EN 729 standardıdır (Quality Requirements for Welding. Fusion Weding of Metallic Materials). Bu standart yakın zamana kadar işletmeler tarafından kullanılmıştır.
Aynı yıl Uluslararası Standartlar Organizasyonu da ISO 3834 standardını yayınlamıştır. Bu standart EN 729 standardı ile benzer koşulları taşıyordu. 2005 yılında bu iki kuruluş (ISO ve CEN) biraraya gelerek anlaşmışlar ve sonunda ISO 3834 Kaynaklı İmalat Yönetim Sistemi standardını yayınlamışlardır. Kısa sürede bu standardın kullanım alanı oldukça genişlemiş ve daha sonra yayınlanan bir çok CEN standardı ve Avrupa Birliği direktifinde ISO 3834 standardına atıfta bulunulmuştur. 97/23/EC46 sayılı Avrupa Birliği basınçlı kaplar direktifi ve EN 13814 Oyun ve Eğlence Alanı Yapıları ve Makinaları: Güvenlik standardı buna örnektir.
ISO 3834 standardı ana bölümleri şu şekildedir:
- Bölüm 1: Kalite beklentileri açısından uygun basamağın seçilmesi için kriterler
• Bölüm 2: Kapsamlı kalite gereklilikleri
• Bölüm 3: Standart kalite gereklilikleri
• Bölüm 4: Temel kalite gereklilikleri
• Bölüm 5: ISO 3834-2, 3834-3 veya 3834-4 standartlarının kalite gerekliliklerine uygunluğun belgelenebilmesi için kullanılacak standartlar
ISO 3834 standardı, ürün veya yapının tipinden bağımsızdır. Bu nedenle hem açık alanda, şantiyelerde hem de atölye veya fabrikalarda yapılacak kaynak işlemlerine uygulanabilir. Bu standart imalatçıların kaynak kalite koşullarını sağlamaları ve bunu devam ettirmeleri için bir rehber niteliğindedir. Bunun yanında bir sözleşme hazırlanırken de kaynak kalite faaliyetinin şartnamesi olarak da kullanılmaktadır. Aynı zamanda üçüncü taraflar veya müşteriler, kaynak işlemlerinin kalite performansını değerlendirmek amacı ile bu standardı kullanabilirler.
ISO 3834 Kaynaklı İmalat Yönetim Sistemi standardını uygulayabilmek için öncesinde işletmede ISO 9001 standardının uygulanıyor olması gerekmektedir. Aksi halde ISO 3834 standardı kalite gerekleri uygulanırken ISO 9001 standardının, doküman ve kayıtların kontrolü, üst yönetimin sorumlulukları, kaynakların sağlanması, iç denetim gibi bazı koşulları dikkate alınmalıdır.
ISO 3834 Standardının İşletmelere Kazandırdıkları
Temel kalite gerekliliklerini ve en yaygın imalat tekniklerini kapsayan ve özel kalite gerekliliklerinin tanımlandığı ISO 3834 standardının yaygınlaşması, imalatçı firmaların yetkinliklerini daha kolay ve etkin şekilde belgelendirmelerine imkan vermektedir. ISO 3834 Belgesi’ne sahip olan imalatçılar bu sayede şu yararları elde ederler:
- İşletmede iş tekrarları, onarım ve tamir işleri azalır
- Çalışmalar programlanan zamanda bitirilir
- Faaliyetler etkinleştirildiği için ulusal ve uluslararası tanınırlık artar
- ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi’nin kaynak ile ilgili gereklilikleri tam olarak karşılanır
- Kaynak ile ilgili faaliyetler daha verimli koordine edilir
- İşletmede daha tepkisel ve proaktif işgücü elde edilir
- Çalışanların iş tatmini yükselir
- İşletme, farklı özellikteki işlere daha rahat teklif verebilir
- İşletme maliyetleri düşürülür
- Yeni teknolojiler daha verimli kullanılır
- Müşteri veya müşteri temsilcilerinin denetimlerine olan ihtiyaç azalır
- Sözleşmedeki teslim süresinde ürünün hazır olacağı güvencesi sağlanır
- Kaynaklı ürün kalitesi artar
- Daha fazla güvenilirlik sağlanır
- Üçüncü taraf bağımsız denetimlere yapılan harcamalar düşer
ISO 3834 Standardı Belgelendirme Çalışmaları
İşletmeler ISO 3834 standardını kurduktan ve uygulamaya başladıktan sonra, akredite olmuş bir belgelendirme kuruluşuna başvurabilir ve ISO 3834 Belgesi talep edebilirler. Belgelendirme kuruluşu ile yapılacak sözleşmeyi takiben belgelendirme denetimini yapacak denetçiler belirlenir ve çalışmalar başlatılır.
Önce ISO 3834 standardının işletme için hangi bölümünün uygulanacağı belirlenir, sonra bir denetim planı yapılır. Bu planda gerekli durumda hazırlanacak test örnekleri de tespit edilir. Arkasından ISO 3834 standardı kurulurken hazırlanan dokümantasyon çalışmaları üzerinden ön denetim başlatılır. Bundan sonra ISO 3834 standardı uygulamalarının yerinde incelenmesine geçilir. İşletmenin tesislerinde veya şantiyelerinde gerçekleştirilecek saha denetimlerinde, ilgili koşullara uyulup uyulmadığı değerlendirilir. Bu arada görülen uygunsuzlukların giderilmesi istenir, gerekli durumlarda bu çalışmalar için süre verilir.
Denetimler kapsamında işletmede kurulan sistemin sorumluluğunun üst yönetim tarafından üstlendiği, işletme içinde standarda ait bütün gerekliliklerin uygun şekilde dokümante edildiği, sistemin bütün çalışanlar tarafından kabul edilip uygulandığı ve gerekli iş akışlarının hazırlandığı ve uygulandığı ispatlanmalıdır.
Denetimler tamamlandığında bir rapor düzenlenir. Akredite belgelendirme kuruluşu bu rapora dayanarak, işletmenin standardın gerekliliklerini karşıladığına ikna olursa, kaynaklı imalatlarda kalite gerekliliklerini yerine getirdiklerini gösteren ISO 3834 Belgesi’ni düzenler ve işletmeye teslim eder.
Bu belgenin geçerlilik süresi en çok beş yıldır. Ancak her yıl ara denetimler yapılarak işletmenin standarda uygun faaliyet sürdürdüğü izlenir.
Kuruluşumuz TÜRCERT Teknik Kontrol ve Belgelendirme A.Ş., ISO 3834 Kaynaklı İmalat Yönetim Sistemi belgelendirme çalışmalarını, ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarından aldığı yetkiye dayanarak gerçekleştirmektedir.